ใครคือ “คนกระจอก” ในสายพระเนตรของพระพุทธเจ้า

ใครคือ “คนกระจอก” ในสายพระเนตรของพระพุทธเจ้า

สหธรรมิก ทุกท่านครับ บังเอิญผมไปเจอข้อธรรมในพระไตรปิฎกที่น่าสนใจ ที่บอกว่าน่าสนใจก็คือ ผมเจอคำว่า “คนกระจอก” และ “บุรุษอาชาไนย” ผมแปลกใจมาก ไม่เคยคิดมาก่อนว่า ในพระไตรปิฎกจะมีสองคำนี้อยู่เลย

ที่แปลกใจมากกว่า ก็คือ ความหมายของทั้งสองคำที่อยู่ในพระไตรปิฎก ต่างกับความหมายที่คนไทยส่วนใหญ่เข้าใจและใช้กันอยู่

จะต่างกันอย่างไรนั้น ขอให้ทุกท่านพิจารณาได้ ณ บัดนี้
---------------------------------------------------

​

ว่าด้วย “คนกระจอก”
พระพุทธเจ้าได้ตรัสกับภิกษุทั้งหลายว่า คนกระจอกในโลกนี้มี ๓ ประเภท

ประเภทที่ ๑. คนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์ ไม่สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ ใช้ไม่ได้
- ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมรู้ชัดตามเป็นจริงว่านี้ทุกข์ นี้ทุกขสมุทัย นี้ทุกขนิโรธ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นเชาวน์ของเธอ
- และเมื่อเธอถูกถามปัญหาในอภิธรรม ในอภิวินัยก็แก้ได้ แต่ให้สำเร็จประโยชน์ไม่ได้ ข้อนี้เรากล่าวว่าไม่เป็นคุณสมบัติของเธอ
- และเธอไม่ได้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะและคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ข้อนี้เรากล่าวว่าใช้ไม่ได้

ประเภทที่ ๒. คนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์ สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ แต่ใช้ไม่ได้
- ภิกษุในธรรมวินัย ย่อมรู้ชัดตามเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ นี้ทุกขสมุทัย นี้ทุกขนิโรธ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นเชาวน์ของเธอ
- และเมื่อเธอถูกถามปัญหาในอภิธรรม ในอภิวินัยก็แก้ได้ และให้สำเร็จประโยชน์ได้ ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นคุณสมบัติของเธอ
- แต่เธอไม่ได้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะและคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ข้อนี้เรากล่าวว่าใช้ไม่ได้

ประเภทที่ ๓. คนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์ สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ และใช้ได้
- ภิกษุในธรรมวินัยนี้ ย่อมรู้ชัดตามเป็นจริงว่า นี้ทุกข์ นี้ทุกขสมุทัย นี้ทุกขนิโรธ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นเชาวน์ของเธอ
- และเธอเมื่อถูกถามปัญหาในอภิธรรม ในอภิวินัย ก็แก้ได้ และให้สำเร็จประโยชน์ได้ ข้อนี้เรากล่าวว่า เป็นคุณสมบัติของเธอ
- และเธอได้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ข้อนี้เรากล่าวว่าใช้ได้ของเธอ


ว่าด้วย “คนดี”
พระพุทธเจ้าได้ตรัสกับภิกษุทั้งหลายว่า คนดีในโลกนี้มี ๓ ประเภท

ประเภทที่ ๑. คนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์ ไม่สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ ใช้ไม่ได้
- ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เพราะโอรัมภาคิยสังโยชน์ ๕ สิ้นไป เป็นอุปปาติกะจักปรินิพพานในภพนั้น มีอันไม่กลับจากโลกนั้นเป็นธรรมดา ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นเชาวน์ของเธอ
- และเมื่อเธอถูกถามปัญหาในอภิธรรม ในอภิวินัยก็แก้ได้ แต่ให้สำเร็จประโยชน์ไม่ได้ ข้อนี้เรากล่าวว่าไม่เป็นคุณสมบัติของเธอ
- และเธอไม่ได้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะและคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ข้อนี้เรากล่าวว่าใช้ไม่ได้

ประเภทที่ ๒. คนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์ สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ แต่ใช้ไม่ได้
- ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เพราะโอรัมภาคิยสังโยชน์ ๕ สิ้นไป เป็นอุปปาติกะจักปรินิพพานในภพนั้น มีอันไม่กลับจากโลกนั้นเป็นธรรมดา ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นเชาวน์ของเธอ
- และเมื่อเธอถูกถามปัญหาในอภิธรรม ในอภิวินัยก็แก้ได้ และให้สำเร็จประโยชน์ได้ ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นคุณสมบัติของเธอ
- แต่เธอไม่ได้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะและคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ข้อนี้เรากล่าวว่าใช้ไม่ได้

ประเภทที่ ๓. คนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์ สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ และใช้ได้
- ภิกษุในธรรมวินัยนี้ เพราะโอรัมภาคิยสังโยชน์ ๕ สิ้นไป เป็นอุปปาติกะจักปรินิพพานในภพนั้น มีอันไม่กลับจากโลกนั้นเป็นธรรมดา ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นเชาวน์ของเธอ
- และเธอเมื่อถูกถามปัญหาในอภิธรรม ในอภิวินัย ก็แก้ได้ และให้สำเร็จประโยชน์ได้ ข้อนี้เรากล่าวว่า เป็นคุณสมบัติของเธอ
- และเธอได้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ข้อนี้เรากล่าวว่าใช้ได้ของเธอ

อุปปาติกะ [อุปะปาติกะ, อุบปะปาติกะ] น. ผู้เกิดผุดขึ้นโดยไม่ต้องอาศัยพ่อแม่ อาศัยอดีตกรรม ได้แก่เทวดา พรหม สัตว์นรก เปรต อสุรกาย, โอปปาติกะ ก็เรียก. (ป. อุปปาติก, โอปปาติก).


ว่าด้วย “บุรุษอาชาไนย”
พระพุทธเจ้าได้ตรัสกับภิกษุทั้งหลายว่า บุรุษอาชาไนยผู้เจริญในโลกนี้มี ๓ ประเภท

ประเภทที่ ๑. คนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์ ไม่สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ ใช้ไม่ได้
- บุรุษอาชาไนยผู้เจริญในโลกนี้ กระทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันหาอาสวะมิได้เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วยปัญญาอันยิ่งเอง ในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่ ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นเชาวน์ของเธอ
- และเมื่อเธอถูกถามปัญหาในอภิธรรม ในอภิวินัยก็แก้ได้ แต่ให้สำเร็จประโยชน์ไม่ได้ ข้อนี้เรากล่าวว่าไม่เป็นคุณสมบัติของเธอ
- และเธอไม่ได้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะและคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ข้อนี้เรากล่าวว่าใช้ไม่ได้

ประเภทที่ ๒. คนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์ สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ แต่ใช้ไม่ได้
- บุรุษอาชาไนยผู้เจริญในโลกนี้ กระทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันหาอาสวะมิได้เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วยปัญญาอันยิ่งเอง ในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่ ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นเชาวน์ของเธอ
- และเมื่อเธอถูกถามปัญหาในอภิธรรม ในอภิวินัยก็แก้ได้ และให้สำเร็จประโยชน์ได้ ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นคุณสมบัติของเธอ
- แต่เธอไม่ได้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะและคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ข้อนี้เรากล่าวว่าใช้ไม่ได้

ประเภทที่ ๓. คนสมบูรณ์ด้วยเชาวน์ สมบูรณ์ด้วยคุณสมบัติ และใช้ได้
- บุรุษอาชาไนยผู้เจริญในโลกนี้ กระทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันหาอาสวะมิได้เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วยปัญญาอันยิ่งเอง ในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่ ข้อนี้เรากล่าวว่าเป็นเชาวน์ของเธอ
- และเธอเมื่อถูกถามปัญหาในอภิธรรม ในอภิวินัย ก็แก้ได้ และให้สำเร็จประโยชน์ได้ ข้อนี้เรากล่าวว่า เป็นคุณสมบัติของเธอ
- และเธอได้จีวร บิณฑบาต เสนาสนะ และคิลานปัจจัยเภสัชบริขาร ข้อนี้เรากล่าวว่าใช้ได้ของเธอ

เรียบเรียงมาจาก
พระไตรปิฎก ฉบับธรรมทาน
พระสุตตันตปิฎก เล่ม ๑๕ อังคุตรนิกาย สัตตก-อัฎฐก-นวกนิบาต
ขฬุงคสูตร ข้อ ๒๒๖
---------------------------------------------------

​

เพื่อนๆ ครับ หลังจากได้อ่านแล้ว เรามาสรุปกันหน่อยว่า คนกระจอก คนดี บุรุษอาชาไนย มีความหมายอย่างไร ตามที่พระพุทธเจ้าประสงค์จะให้เป็น

สิ่งที่ทำให้ คนกระจอก คนดี และบุรุษอาชาไนย มีความหมายที่ต่างกัน ก็คือ เชาวน์

เชาวน์ของคนกระจอก คือ รู้ชัดตามเป็นจริงว่านี้ทุกข์ นี้ทุกขสมุทัย นี้ทุกขนิโรธ นี้ทุกขนิโรธคามินีปฏิปทา

เชาวน์ของคนดี คือ โอรัมภาคิยสังโยชน์ ๕ สิ้นไป เป็นอุปปาติกะจักปรินิพพานในภพนั้น มีอันไม่กลับจากโลกนั้นเป็นธรรมดา

เชาวน์ของบุรุษอาชาไนย คือ กระทำให้แจ้งซึ่งเจโตวิมุติ ปัญญาวิมุติ อันหาอาสวะมิได้เพราะอาสวะทั้งหลายสิ้นไป ด้วยปัญญาอันยิ่งเอง ในปัจจุบัน เข้าถึงอยู่

หลังจากพิจารณาเชาวน์ของแต่ละคนแล้ว ผมได้ข้อสรุปดังนี้
คนกระจอก หมายถึง โสดาบันปัตติผล หรือ สกทาคามีผล
คนดี หมายถึง อนาคามีผล
บุรุษอาชาไนย หมายถึง อรหันตผล

เพื่อนๆเห็นด้วยกับผมไหมครับ
---------------------------------------------------

คราวนี้มาดูความหมาย (ในภาษาไทย) ที่เราๆท่านๆใช้กันอยู่ในชีวิตประจำวัน
ขอยกเอาความหมายใน พจนานุกรมอิเล็กทรอนิกส์ ฉบับราชบัณฑิตยสถาน พ.ศ. ๒๕๔๒
มาแสดงดังนี้ครับ

กระจอก ว. เขยก (ใช้แก่ขา). (ข. ขฺจก ว่า ขาพิการ); (ปาก) ไม่สำคัญ, เล็กน้อย, เช่น เรื่องกระจอก, ต่ำต้อย เช่น คนกระจอก.

คนดี น. คนที่มีคุณความดี, คนที่มีคุณธรรม.

อาชาไนย ว. กําเนิดดี, พันธุ์หรือตระกูลดี; รู้รวดเร็ว, ฝึกหัดมาดีแล้ว, ถ้าเป็นม้าที่ฝึกหัดมาดีแล้ว เรียก ม้าอาชาไนย, ถ้าเป็นคนที่ฝึกหัดมาดีแล้ว เรียกว่า บุรุษอาชาไนย. (ป. อาชาเนยฺย; ส. อาชาเนย).

---------------------------------------------------

ขอให้เพื่อนๆ เปรียบเทียบ ความหมายของคำว่า คนกระจอก คนดี บุรุษอาชาไนย
ระหว่างความหมายในพระไตรปิฎก กับความหมายในพจนานุกรม ว่าเหมือนหรือต่างกัน อย่างไร

ที่มา ใครคือ “คนกระจอก” ในสายพระเนตรของพระพุทธเจ้า
คัดลอกมาจาก http://www.madchima.org
(http://www.madchima.org/forum/index.php?topic=724.0)

 

อนุโมทนาค่ะ
เชื่อและศัทธาในพุทธองค์และท่านครูบาอาจารย์

 

ศัพท์ในพระพุทธศาสนาจำนวนมากถูกเปลี่ยนแปลงไปในทางตรงข้าม เช่น อาวุโสหมายถึงผู้น้อย ต่างกับในปัจจุบันที่หมายถึงผู้แก่กว่า
หรืออย่างคำว่าอรหันต์ซึ่งหมายถึงผู้บริสุทธิ์อย่างที่สุดดีที่สุด แต่สื่อมวลชนที่ถูกซื้อตัวไปพยายามทำให้คำนี้หมายถึง เลวร้ายที่สุด โดยไปเชื่อมกับความชั่วต่างๆ

 

ขอบคุณสำหรับความรู้ที่น่าสนใจครับ