ความผันแปร

"ความผันแปร"

ธรรมชาติของทุกสรรพสิ่งล้วนไม่ใช่สิ่งที่หยุดนิ่งคงสภาพได้ตลอดไป ไม่มีสิ่งใดเลยที่มีอยู่ในสภาพใด ๆ แล้วจะอยู่สภาพนั้น ๆ อย่างถาวรได้ มิใช้เพียงธรรมที่เป็นรูปธรรม แม้นามธรรมก็ไม่ต่างกัน

ร่างกายก็ดี ภูเขาแม่น้ำก็ดี ความสุขก็ดี ความทุกข์ก็ดี ไม่มีสิ่งใดที่คงทน มีแต่ทนอยู่ได้นานมากน้อยแตกต่าง การรู้ไม่ทันความจริงเหล่านี้ ทำให้เกิดความยึดมั่น ว่าสิ่งเหล่านั้นจะต้องมีแก่เรา ไม่มีแก่เรา อยู่กับเรา หรือไม่อยู่กับเรา อากาศมีร้อน แต่ก็มีหนาว แม้จะร้อนมาก แต่ไม่ได้ร้อนตลอด แม้จะหนาวมาก แต่ไม่ได้หนาวตลอด เมื่อเกิดความหิว เรากินจนอิ่ม ความหิวก็หมดไป แต่ไม่นานนักเราก็จะหิวอีก ไม่มีอิ่มถาวรหรือหิวถาวร

พิจารณาใคร่ครวญดูว่า มีอะไรที่คงทนถาวรบ้าง พิจารณาใคร่ครวญดูว่า มีอะไรที่ไม่แปรผันวนเวียนซ้ำรอยบ้าง

หิว - อิ่ม - หิว - อิ่ม
ง่วง - หายง่วง - ง่วง - หายง่วง
แข็งแรง - ป่วย - แข็งแรง - ป่วย
รับเงิน - สูญเงิน - รับเงิน - สูญเงิน
รถดี - รถเสีย - รถดี - รถเสีย

ดูแล้วไม่เห็นมีอะไรคงทนไม่แปรผัน กายนี้ย่อมมี "เกิด - แก่ - เจ็บ - ตาย - เกิด - แก่ - เจ็บ - ตาย" วนเวียนเหมือนกัน

เมื่อรู้ชัดอย่างนี้อันหาข้อแย้งมิได้ เมื่อเราตายแล้วต้องเกิดอีกแน่ จึงไม่ควรหวงหาอาวรณ์อัตภาพของกายนี้ให้มากจนเกินไป เพราะการหลงยึดติดกับอัตภาพมากจนเกินไปจะนำไปสู่ความทุกข์ทรมานมาก เมื่อยึดอัตภาพแล้วย่อมนำพาไปยึดเครื่องยังความสะดวกแห่งอัตภาพด้วย กิเลสก็เพิ่มพูน ใจก็ไปเกาะกับวัตถุก็ดี เกาะกับบุคคลก็ดี เกาะกับชื่อเสียงก็ดี จนถอนตัวได้ยาก เที่ยวสะสมความเห็นผิดตลอดชีวิต ก็เป็นอันว่าบุคคลดังกล่าวจะไม่มีวันรู้เลยว่า

"เราไม่ได้มีความสุขเพราะการมีทรัพย์มาก เพราะคนมีทรัพย์มากก็ยังคงมีความทุกข์ เมื่อเราประสบสุขสมหวังจากสิ่งใด ๆ เราก็จะประสบทุกข์จากสิ่งนั้นในที่สุดเช่นกัน"

ดังนั้น ธรรมทั้งหลาย ตราบเท่าที่เราต้องการยังอัตภาพให้ดำรงค์อยู่ เราย่อมต้องพึ่งธรรมเหล่านั้น เราย่อมต้องยึดธรรมเหล่านั้นเพื่ออัตภาพ แต่จงไม่ลืมว่า ถึงเวลาปล่อยก็ให้ปล่อยให้ไว ปล่อยให้เร็ว อย่าให้ความยึดมั่นมาทำให้เป็นทุกข์ ตายไปก็ไม่ได้พกอะไรไปต่อได้เลย ทิ้งทุกอย่างไปหมดสิ้น

- วิริยะ โสดาปัตติผล -