อันเกี่ยวเนื่องด้วยเรื่องสภาวะแห่งนิพพาน : มิลินทปัญหา

อันเกี่ยวเนื่องด้วยเรื่องสภาวะแห่งนิพพาน
มิลินทปัญหา


[ภาพจิตรกรรมพุทธศิลป์ “จิตหลุดพ้น” : สร้างสรรค์โดย อาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์]


นิพพานัสสะอทุกขมิสสภาวปัญหา
ถามความไม่เจือทุกข์แห่งนิพพาน

พระเจ้ามิลินท์ :

นิพพานมีสุขอย่างเดียว หรือมีทุกข์เจือปน

พระนาคเสน :

นิพพานมีสุขอย่างเดียว ไม่มีทุกข์เจือปน

พระเจ้ามิลินท์ :

ข้าพเจ้าเชื่อว่า นิพพานเจือทุกข์
เพราะผู้ที่แสวงหานิพพานต้องทรมานกายใจ
อดหลับอดนอน สละทรัพย์สินเงินทองและญาติมิตรไปสู่ป่า

ส่วนผู้ที่หาความสุขทางโลก
ก็หาความรื่นเริงบันเทิงใจด้วยกามคุณ ๕ มีรูป เสียง กลิ่น รส เป็นต้น
ไม่ต้องทรมานตน ไม่ต้องอดอยาก หาความสุขสบายใส่ตนอย่างเดียว

พระนาคเสน :

นิพพานมีสุขอย่างเดียว
ที่พระพุทธองค์ตรัสว่านิพพานเป็นทุกข์นั้น
ความจริงไม่ใช่ทุกข์ของนิพพาน
เป็นทุกข์ของการที่จะทำให้บรรลุนิพพานในเบื้องต้น

ส่วนนิพพานเป็นสุขอย่างเดียว
จะเป็นทุกข์ก็ทุกข์เฉพาะประจำสังขารร่างกายเท่านั้น
มิใช่ทุกข์ของนิพพาน



[ภาพจิตรกรรมพุทธศิลป์ “overjoyed” : สร้างสรรค์โดย อาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์]


นิพพานปัญหา
ถามเรื่องนิพพาน

พระเจ้ามิลินท์ :

นิพพานมีสัณฐาน วัย ประมาณ อุปมา เหตุ ปัจจัย นัย อย่างไร

พระนาคเสน :

นิพพาน จะกำหนดด้วยรูปสัณฐานไม่ได้
อุปมาเหมือนน้ำในมหาสมุทร
สัตว์ในน้ำก็ไม่สามารถประมาณได้
หรือเทพอรูปกายิกาที่ไม่มีรูปร่างปรากฏซึ่งมีอยู่
ก็ไม่สามารถกำหนดได้ว่า มีรูปร่างอย่างไร เป็นต้น

คุณแห่งนิพพาน มีข้อเปรียบเทียบ ๑๐ ประการ คือ

๑. เปรียบเหมือนดอกปทุมมีคุณ ๑
๒. เปรียบเหมือนน้ำมีคุณ ๓
๓. เปรียบเหมือนยาดับพิษงูมีคุณ ๓
๔. เปรียบเหมือนมหาสมุทรมีคุณ ๔
๕. เปรียบเหมือนโภชนะมีคุณ ๕
๖. เปรียบเหมือนอากาศมีคุณ ๑๐
๗. เปรียบเหมือนแก้วมณีมีคุณ ๓
๘. เปรียบเหมือนจันทร์แดงมีคุณ ๓
๙. เปรียบเหมือนเนยข้นมีคุณ ๓
๑๐. เปรียบเหมือนยอดเขามีคุณ ๕

ดอกปทุมมีคุณ ๑ คือ

น้ำไม่ติดค้างอยู่ได้ เหมือนกับนิพพานไม่แปดเปื้อนด้วยกิเลส

น้ำมีคุณ ๒ คือ

๑. มีความเย็น
๒. ดับความร้อน เหมือนกับนิพพานเป็นธรรมชาติเย็นและเป็นธรรมชาติดับความร้อน

ยาดับพิษงูมีคุณ ๓ คือ

๑. ดับพิษ เป็นที่พึ่งของสัตว์ทั้งหลาย เหมือนนิพานดับพิษคือกิเลส
๒. ทำให้หายจากพิษ เหมือนนิพพานทำให้สิ้นจากทุกข์ทั้งปวง
๓. ทำให้ผู้ถูกพิษมาตาย เหมือนนิพพานอันเป็นธรรมชาติไม่ตาย

มหาสมุทร มีคุณ ๔ คือ

๑. สะอาด ปราศจากซากศพทั้งปวง เหมือนนิพพานสะอาดปราศจากกิเลสทั้งปวง
๒. กว้างใหญ่ไม่เต็มด้วยน้ำ เหมือนนิพพานไม่เต็มด้วยสรรพสัตว์
๓. เป็นที่อยู่สำราญของสัตว์ทั้งหลาย เหมือนนิพานอยู่เป็นสุขของผู้สิ้นกิเลสทั้งปวง
๔. เจือด้วยดอกไม่คือลูกคลื่น หาประมาณไม่ได้
เหมือนนิพพานเต็มด้วยดอกไม่ คือความรู้ ความหลุดพ้นอันบริสุทธิ์หาประมาณมิได้

โภชนะมีคุณ ๕ คือ

๑. เจริญอายุ ให้กำลัง ให้ผิวพรรณ
ระงับความกระวนกระวาย บรรเทาความหิวของสรรพสัตว์
เหมือนนิพานทำให้ผู้บรรลุพ้นจากความแก่ และความตาย
๒. ทำให้เจริญกำลังคือ ฤทธิ์
๓. ทำให้เจริญวรรณะคือ ศีล
๔. สงบระงับความกระวนกระวายคือ กิเลสทั้งปวง
๕. บรรเทาความหิวกระหายคือทุกข์ทั้งปวง

อากาศมีคุณ ๑๐ คือ

๑. นะ ชายาติ ไม่รู้จักเกิด
๒. นะ ชียะติ ไม่รู้จักแก่
๓. นะ มียะติ ไม่รู้จักตาย
๔. นะ จะวะติ ไม่รู้จักเคลื่อน
๕. นะ อุปปัชชะติ ไม่รู้จักปรากฏ
๖. นะ อัปปะสัยโห กดขี่ไม่ได้
๗. อะโจระคะหะณีโย โจรลักไปไม่ได้
๘. อะนิสสิโต ไม่มีที่อาศัย
๙. วิหังคะคะมะโน เป็นที่ไปแห่งนก
๑๐. นิราวะระโณ อะนันโต ไม่มีเครื่องกั้น ไม่มีที่สุด
เหมือนนิพพาน ไม่เกิด ไม่แก่ ไม่ตาย ไม่เคลื่อน ไม่ปรากฏ กดขี่ไม่ได้
โจรลักไปไม่ได้ ไม่มีที่อาศัยเป็นทางไปแห่งพระอริยะเจ้า ไม่มีเครื่องกั้น มีมีที่สุด

แก้วมณีมีคุณ ๓ คือ

๑. กามะทะทัง ทำให้สำเร็จสิ่งที่ต้องการ
๒. หาสะกะรัง ทำให้ร่าเริง
๓. อุชโชติตัตถะกะรัง ทำใหปลื้มใจ เหมือนนิพพาน ฉะนั้น

จันทร์แดงมีคุณ ๓ คือ

๑. ทุลละภัง หาได้ยาก
๒. อะสะมะสุคันธัง มีกลิ่นหอมไม่มีกลิ่นอื่นเสมอ
๓. สัพพะชะนะปะสัฏฐัง อันคนทั่วไปสรรเสริญ
เหมือนนิพพานหาได้ยาก ไม่มีกลิ่นอื่นอื่นเสมอ
อันพระอริยะเจ้าทั้งหลายสรรเสริญแล้ว

เนยข้น มีคุณ ๓ คือ

๑. วัณณะ สัมปันโน มีสีสวย
๒. ระสะสัมปันโน มีรสเลิศ
๓. คันธะสัมปันโน มีกลิ่นหอม
เหมือนนิพพานมีสี คือคุณความดี มีรสเป็นอมตะ มีกลิ่นคือ ศีล ฉะนั้น

ยอดเขามีคุณ ๕ คือ

๑. อัจจุคคะตัง สูง
๒. อะจะลัง ไม่หวั่นไหว
๓. อะนะภิรูหะนัง ขึ้นได้ยาก
๔. สัพพะวีชานัง อะวิรูหะนัง หาพืชงอกขึ้นไม่ได้
๕. อะนุนะยะปะฏะฆิวิปปะมุตตัง พ้นจากความยินดีบินร้าย
เหมือนนิพพานเป็นธรราติสูง ไม่หวั่นไหวบรรลุได้ยาก
กิเลสกำเริบไม่ได้ ไม่มีความยินดียินร้าย




[ภาพจิตรกรรมพุทธศิลป์ “จิตเย็น สุข สงบ นิ่ง” : สร้างสรรค์โดย อาจารย์เฉลิมชัย โฆษิตพิพัฒน์]


นิพพานสัจฉิกรณปัญหา
ถามการทำให้แจ้งนิพพาน

พระเจ้ามิลินท์ :

นิพพานไม่เป็นอดีต อนาคต ปัจจุบัน
ไม่ใช่ส่งที่เกิดขึ้นแล้ว ไม่ใช่สิ่งที่ยังไม่เกิด
ผู้ที่ปฏิบัติชอบได้บรรลุนิพพานที่เกิดขึ้นแล้ว
หรือทำให้นิพานเกิดแล้วจึงบรรลุ

พระนาคเสน :

ไม่ใช่บรรลุนิพพานที่เกิดขึ้นแล้ว
หรือทำให้นิพานเกิดแล้วจึงบรรลุ

แต่นิพพานธาตุนั้นมีอยู่
ผู้ปฏิบัติชอบก็บรรลุนิพพานธาตุนั้น
นิพพานเป็นธรรมชาติสงบ มีความสุขประณีต

ผู้ปฏิบัติชอบทำให้แจ้งด้วยปัญญา
พึงเห็นโดยความเป็นธรรมชาติ
ไม่มีอุปัทวะ ไม่มีภัย สุขสบาย น่ายินดี ประณีต บริสุทธิ์ เย็น
ความคำสอนของพระพุทธเจ้า
เหมือนศิษย์ทำให้แจ้งวิชา
ตามคำสอนของอาจารย์ด้วยปัญญาฉะนั้น



[จิตรกรรมสีฝุ่นบนกระดาษสา ภาพธรรมศิลป์ “มหานครนิพพาน” : สร้างสรรค์โดย ศาสตราจารย์ชลูด นิ่มเสมอ]


นิพพานัสปัฏฐานปัญหา
ถามที่ตั้งแห่งนิพพาน

พระเจ้ามิลินท์ :

ที่ตั้งของนิพพานอยู่ที่ไหน
ถ้าที่ตั้งไม่มี นิพพานก็ไม่มี
เปรียบเหมือนนาเป็นที่ตั้งแห่งข้าว ดอกไม้เป็นที่ตั้งแห่งกลิ่น เป็นต้น

พระนาคเสน :

ที่ตั้งแห่งนิพพานไม่มี แต่นิพพานมีอยู่
ผู้ปฏิบัติชอบแล้วสามารถบรรลุนิพพานได้
เปรียบเหมือนไฟมีอยู่แต่ไม่มีที่ตั้ง
เมื่อเอาไม้ ๒ อันมาสีกันก็เกิดไฟขึ้น เป็นต้น

พระเจ้ามิลินท์ :

ที่ตั้งของการปฏิบัติเพื่อการบรรลุนิพพานมีหรือไม่

พระนาคเสน :

มี ได้แก่ที่ตั้งคือ ศีล


ที่มา
มิลินทปัญหา เล่ม ๒, หน้า ๑๑๙-๑๒๕,
กรมการศาสนา กระทรวงศึกษาธิการ จัดพิมพ์, ๒๕๔๔
::

 

ขอบคุณครับ

 

อย่าไปครุ่นคิดถึงนิพพานให้มาก จะฟุ้ง เพราะเป็นเรื่องของการปฎิบัติไม่ใช่พูดหรือคิด ตราบใดยังรับรู้สภาพนั้นว่าเป็นนิพพาน แสดงว่ายังติดในอุปาทาน ออกไปนอกสังสารวัฎบ่ได้ดอก ของจริงนิ่งเป็นใบ้ ของพูดได้นั้นไม่จริงครับ

 

Anumothana Sathu

 

อนุโมทนาด้วยค่ะ


แค่ไม่ทุกข์ก็สุขแล้ว;k05

 

ขออนุโมทนาค่ะ

 

นิพพานัง ปรมัง สุขัง
พระนิพพาน เป็นสุขอย่างยิ่ง

ผู้ที่ปฎิบัติได้ ถึงรู้ว่านิพพานมีจริง
ปฎิบัติดี ปฎิบัติชอบ

 

ขอค้านครับ
ของจริงนิ่งเป็นใบ้ ศาสนาก็มาไม่ถึงเราหรอกครับ

 

ผู้รู้ก็รู้ได้เฉพาะตนดังนี้....

โมทนาสาธุกับกระทู้นี้ครับผม(deejai)

 

กราบ อนุโมทนา สาธุค่ะ​

 

ลึกซึ้งมากต้องปฏิบัติให้ถึงจะเข้าใจเอง

 

นิพพานเป็นเรื่องที่เกินตัวของปุถุชนทั่วไป
การจะทำพระนิพพานให้แจ้งไม่ใช่เรื่องยาก...แต่ก็ไม่ง่าย
สำหรับตัวเรา จุดประสงค์ที่เข้ามาปฏิบัติในตอนแรกมีแค่"ดับความทุกข์ในใจ" แค่นั้น
แต่ตอนนี้ กลายเป็นเหมือนว่า เรามาพบของวิเศษที่หาได้ยากในโลกปัจจุบัน
อยากนิพพานค่ะ สาธุ .. สาธุ .. สาธุ

 

นิพพานัง ปรมัง สุขัง
พระนิพพาน เป็นสุขอย่างยิ่ง....อนุโมทนา...ครับ

 

อนุโมทนาครับ ผมชอบศึกษาเรื่อง มิลินทปัญหา
ที่ผ่านมาทำให้ผมได้คลายข้อข้องใจไปได้หลายข้อครับ
อนุโมทนาบุญกับผู้นำมาเผยแพร่ครับ